W ostatnim artykule opowiadaliśmy sobie o temacie: Wartości rytmiczne nut.

Powiedzieliśmy sobie też o duoli jako formie polirytmi w praktyce a także Jak czytać nuty. Przyszła pora na wartości rytmiczne nut i pauz.

Muzyka to dźwięk, ale równie istotnym jej elementem jest cisza. Pauza, choć pozornie niewidoczna, jest jednym z najważniejszych środków wyrazu w muzyce. To właśnie dzięki niej melodie oddychają, rytm zyskuje klarowność, a emocje mogą wybrzmieć z pełną mocą. Trudno sobie nawet wyobrazić co by się stało, gdyby pauza zupełnie zniknęła z pięciolinii. Dlatego podobnie jak w przypadku nut warto nauczyć się dobrze rozpoznawać wartości rytmiczne nut i pauz. Dzięki temu będziemy mogli sprawnie zagrać na pianinie takie style jak swing, bossa nova czy walca co może przynieść nam również pewne korzyści zdrowotne.

Rodzaje pauz

Jest to również ważne, ponieważ pauza to nie tylko ta zapisana między nutami w taktach. To również ta pauza, którą wprowadzamy do gry interpretując muzykę, którą wykonujemy. Każdej nutce oznaczonej kropką (czyli staccato) towarzyszy nieoznaczona w nutach pauza. To ona wprowadza dynamikę i sprawia, że staccato brzmi tak jak brzmi i można je odróżnić od legato.

Nuty i pauzy

Każda pauza ma swoją określoną wartość, podobnie jak nuty. Cała pauza symbolizuje ciszę równą długości całej nuty, pauza półnutowa trwa połowę tego czasu, a pauza ćwierćnutowa – jedną czwartą. W miarę zmniejszania wartości nut, pauzy stają się krótsze, ale ich rola w muzyce pozostaje nieoceniona. Graficznie różnią się od siebie, co ułatwia ich rozpoznanie w zapisie nutowym.

Wartości rytmiczne nut i pauz w praktyce

W różnych stylach muzycznych pauzy odgrywają różne role. W jazzie cisza może być przestrzenią dla improwizacji, w muzyce klasycznej – środkiem do podkreślenia dramaturgii, a w muzyce filmowej – elementem budującym napięcie. Ile razy zdarzyło ci się oglądać film, w którym muzyka nagle przestaje grać a w tobie poziom napięcia rośnie do niebotycznych rozmiarów? W aranżacji pauzy pozwalają na stworzenie kontrastu między sekcjami, co dodaje utworowi dynamiki.

Co to jest pauza w muzyce i czemu ona służy?

Wyobraź sobie, że bawisz się w skakanie po kałużach. Każdy skok to dźwięk, a kiedy przestajesz skakać i stoisz przez chwilę, to jest pauza. Pauza to taki moment, kiedy muzyka odpoczywa i nabiera sił na kolejne dźwięki.

Pauzy są potrzebne nie tylko muzykowi ale również słuchaczowi. Dają one chwile wytchnienia, które jednocześnie przygotowują na kolejną dawkę dźwięków.

W zespołach muzycznych można to przyrównać do grupy osób w której wszyscy mówią naraz. Powstaje chaos. Zupełnie inaczej jest, kiedy jedna osoba mówi a pozostałe pauzują czekając na swoją kolej. Dlatego bez względu na to czy jest to pauza półnutowa cyz pauza ćwierćnutowa lub jakakolwiek inna, wszystkie pełnia ważną funkcję.

W sztuce improwizacji w naszej Akademii Pianina uczymy was nie tylko dźwięków, ale też tworzenia pauz. Jest ona bardzo ważna zarówno dla słuchacza jak i dla muzyka. Czasem warto zadać sobie pytanie, gdzie NIE powinniśmy grać. Doskonale oddaje to aranżacja utworu Ewy Bem: Moje serce jest jak muzyk. Gdy przechodzimy z pierwszego refrenu, w którym dużo się dzieje, na drugą zwrotkę, w której gra zaledwie kilka instrumentów, zmienia się zupełnie nasz nastrój.

Dla klarnetu z kolei pauza daje czas na oddech. Nuty i pauzy muszą współpracować ze sobą. Dlatego grając na tym pięknym instrumencie uczymy się nie tylko wydobywania dźwięków, ale też trudnej sztuki znajdywania dobrych momentów na pauzę, aby w tym czasie wziąć oddech.

Pauza postawiona bowiem w złym miejscu potrafi zepsuć wykonanie.

Co by się tało gdyby nagle pauza ćwierćnutowa, pauza półnutowa i inne zniknęły z pięciolinii?

Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym co by się tało gdyby nagle pauzy się zbuntowaly i przestały pełnić swoje funkcje?

• Muzyka stałaby się chaotyczna.
  Każdy dźwięk wchodziłby na siebie, jakby wszyscy grali i śpiewali naraz, bez chwili na oddech. Nie byłoby miejsca na spokój ani na zrozumienie melodii. To trochę jakby pisać rozdział opowiadania. Mamy tam kropki, spacje i przecinki. Wyobraź sobie, że to wszystko znika.
• Nie byłoby momentów zaskoczenia.
  Pauzy często są jak niespodzianki – kiedy nagle zapada cisza, słuchacz zaczyna uważniej słuchać, czekając, co będzie dalej. Bez pauz muzyka straciłaby swoją magię. Czasami w muzyce ulicznej zbyt wielu muzyków gra naraz solowe partie. Mamy poczucie wtedy przesytu. Jest tego wszystkiego po prostu za dużo. Pauza to zmienia.
• Wszyscy muzycy by się pogubili.
  Pauzy pomagają muzykom wiedzieć, kiedy mają grać, a kiedy czekać. Gdyby ich nie było, trudno byłoby zagrać razem w jednym rytmie.

Pauzy w muzyce są jak przerwy w rozmowie. Dzięki nim wszystko brzmi piękniej, bardziej zrozumiale i ciekawiej. Bez nich muzyka byłaby jak bałagan, w którym trudno coś znaleźć. 😊

Czy pauzy istnieją tylko na papierze?

Oczywiście, że nie! Pauzy, choć czasem niewidoczne na pięciolinii, mają ogromne znaczenie w interpretacji muzyki. W wielu przypadkach to właśnie one decydują o charakterze i emocjonalnym przekazie utworu. Oto kilka przykładów sytuacji, w których pauza, choć nie zapisana, odgrywa kluczową rolę:

• Staccato jako “mini pauza”

Staccato wymaga subtelnej przerwy między dźwiękami, by zachować ich odrębność. Gdyby tej przerwy nie było, efekt staccato zamieniłby się w legato. Pauza między dźwiękami staccato nadaje frazie lekkości i rytmicznej precyzji. Muzyka swingowa to nic innego jak pewna gra między staccato i legato. Potrzebne jest jedno i drugie, aby swing wybrzmiał.

• Rubato

W rubato pauzy są niejako “wymyślane” przez wykonawcę. Gdy muzyk przyspiesza i zwalnia, tworzy chwile zatrzymania, które pozwalają na emocjonalne podkreślenie danej frazy. Te subtelne “pauzy” nie są zapisane, ale są odczuwalne i nadają muzyce ludzki, pełen ekspresji wymiar.

• Frazy w śpiewie

Wokalista często “dodaje” pauzy na oddech, które nie są zapisane w nutach. Ich miejsce i długość zależą od interpretacji i są kluczowe dla frazowania. Nieumiejętne rozłożenie tych przerw może zniszczyć płynność melodii i jej emocjonalny przekaz, podobnie jak gra na klarnecie.

• Muzyka barokowa

W muzyce barokowej wykonawcy często stosowali pauzy jako element ozdobników. Przerwy między dźwiękami w kadencjach lub przy ornamentacji były sposobem na wprowadzenie dramaturgii i oddechu w muzyce, która w przeciwnym razie mogłaby wydawać się monotonna.

• Improwizacja

W improwizacji na pianinie cisza jest tak samo ważna jak dźwięk. Pauzy między frazami improwizacji pozwalają na “oddychanie” muzyki i dają słuchaczowi czas na przyswojenie usłyszanych melodii. Świetnie to słychać choćby we wstawkach bluesowych. Takich wstawek w improwizacji uczymy w Akademii Pianina w module improwizacja bluesowa.

• Dramaturgia w muzyce filmowej

Kompozytorzy muzyki filmowej, tacy jak Hans Zimmer czy John Williams, często używają “niewidzialnych” pauz, by podkreślić dramatyzm sceny. W momentach kulminacyjnych cisza może być bardziej przerażająca lub poruszająca niż dźwięk.

Czy dźwięk trwający na pedale pianina to też pauza?

To bardzo ciekawe pytanie, które dotyka subtelnych aspektów interpretacji muzyki i definicji pauzy! To tutaj wartości rytmiczne nut i pauz stają ię jednością.

Technicznie nie jest to pauza

Pauza w tradycyjnym rozumieniu oznacza moment całkowitej ciszy instrumentu, czyli brak jakiegokolwiek dźwięku. Jeśli dźwięk nadal trwa dzięki pedałowi, instrument nie milknie, więc nie możemy mówić o pauzie w klasycznym sensie.

Ale… jest to “pauza w grze”

Kiedy pianista przestaje uderzać w klawisze, wprowadza pauzę w swoim ruchu i aktywnym graniu. To moment, w którym muzyka nadal trwa, ale wykonawca “oddycha”. W tym sensie można uznać to za metaforyczną pauzę – pauzę w akcji, choć nie w dźwięku. W kursie “Pracuj z pedałem jak mistrz” Uczmy się jak wykorzystać pedał aby „kupić sobie’ czas potrzebny na ułożenie dłoni, przemyślenie kolejnej frazy muzycznej lub choćby przejście na kolejną stronę zapisu nutowego.

Rola pedału w tworzeniu iluzji pauzy

Pedał fortepianowy pełni funkcję przedłużania dźwięków, co pozwala na płynność fraz i tworzenie przestrzeni w muzyce. Gdy dźwięk wybrzmiewa na pedale, może:

• Tworzyć wrażenie zawieszenia: Muzyka zdaje się na chwilę zatrzymywać, mimo że dźwięk wciąż trwa.
• Budować napięcie: Trwający dźwięk na pedale daje wrażenie oczekiwania, co jest często wykorzystywane w kadencjach lub momentach przejściowych.

Wartości rytmiczne pauz jako “odczucie ciszy”

W muzyce nie zawsze chodzi o dosłowną ciszę. Czasami pauza to moment, w którym słuchacz odczuwa brak aktywnego działania, nawet jeśli dźwięk wciąż trwa. W takim przypadku dźwięk na pedale może pełnić rolę “tła” dla tej ciszy, szczególnie jeśli jest subtelny i niemal zanika.

Przykładem takiej piosenki jest ‘Autobiografia’ zespołu Perfect, która zawiera w sobie moment dłuższej pauzy. To wspaniały element wykorzystania ciszy aby zbudować napięcie.

Podsumowanie

Dźwięk trwający na pedale nie jest technicznie pauzą, bo instrument nie milknie. Jednak w szerszym, artystycznym sensie, może pełnić podobną rolę, dając wrażenie zatrzymania, zawieszenia czy oddechu. Pauza w muzyce to nie tylko cisza, ale także przestrzeń – zarówno w dźwięku, jak i w interpretacji. 😊 Kiedy więc gramy nie zapominajmy o tym że uczymy się nie tylko wydobywania dźwięków ale też właściwego doboru momentów na pauzę.

Czasami lepiej jest pomyśleć nie o tym co jeszcze dodać ale czego ma nie być.

Jak uczyć się nut i pauz szybko i kompleksowo?

Jeśli chcesz szybko i sprawnie zacząć grać na pianinie i uczyć się naprawdę waznych dla Ciebie rzeczy, dołącz do naszej Akademii Pianina – kompleksowego kursu online, który przeprowadzi cię przez:

• podstawy – poznasz nuty, palcowanie, ćwiczenia i zagrasz pierwsze melodie na tle specjalnie przygotowanego akompaniamentu
• Pierwsze poważnie brzmiące akordy – moduł chord shells przeprowadzi cię przez akordy czterodźwiękowe, dzięki którym zaczniesz brzmiec naprawdę dobrze.
• Improwizacja kolejne dwa moduły mauczą cię improwizować na klawiaturze od najprostszych zagrywek po takie które … samodzielnie ułożysz.
• Swing blues, bossa nova, jazz, contemporary piano, walc i inne – w tych modułach nauczę Cię tworzyć aranżacje w określonym stylu muzycznym dzięki czemu gra przestanie mięc dla Ciebie granice.

Rozjrzyj się w naszym sklepie. Kazdy z kursów został przygotowany z wyjątkowym naciskiem na PRAKTYKĘ. O tym mówią też rekomendacje naszych studentów. Masz pytania? koniecznie do mnie napisz.